سیستم تهویه مطبوع تبخیری و دامنه جغرافیایی آن
نوامبر 16, 2021فیلترهای هوایی
نوامبر 28, 2021جنبههای آسایشی تهویه مطبوع تبخیری
جنبههای آسایشی تهویه مطبوع تبخیری
برخی موارد تهویه مطبوع هدفهای صنعتی با تکنیکی دارند مثلاً از تهویه مطبوع در کارخانههای نساجی، تنباکو، مبلسازی، غذایی،
شیرینی و شکلات و صنایع شیمیایی یا بهمنظور خنک کردن ماشینآلات، اجزای برقی، حیوانات با سبزیجات استفاده میشود.
اما غالباً برای آسایش بشر است که تهویه مطبوع معنا پیدا میکند که به معنای راحتی و کارایی بشر است.
این آسایش، محصولی پیچیده از عوامل متغیر روانی، معماری ساختمان و فیزیولوژی بدن است. این موارد در ادامه بهتفصیل شرح داده میشوند.
به دلیل آنکه افراد دارای توقعات متغیر هستند نمیتوان تعریف کامل و سادهای از آسایش بهدست داد.
بااینوجود، به نظر میآید این تعریف درست به نظر میرسد که اکثر افراد وقتیکه دمای عادی بدنشان در دمای C° ۳۷ نگهداشته میشود،
بدون آنکه انرژیای برای تعامل یا واکنشی برای دفع یا گرفتن گرما از یا به بدننمایند احساس آسایش میکنند.
بدن انسان ماشینی است که غذا را میسوزاند و آن را به انرژی شیمیایی تبدیل میکند و این انرژی شیمیایی را از طریق جریان خون به سراسر بدن منتقل میکند.
حدود ۲۰ درصد آن به انرژی ماهیچهای تبدیل میگردد که ۶۰ تا ۷۰ درصد آن به گرما تبدیلشده و تلف میگردد،
حدود ۸۰ درصد از ارزش غذا برای رشد، ترمیم سلولی، و گرم کردن بدن بهکار میرود. یک انسان معمولاً نیاز به دریافت ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ کالری در هرروز دارد.
این نیاز با اندازهی هر شخص، میزان کار فیزیکی انجامشده و شرایط محیطی تفاوت میکند.
فرآیندهای بدنی معمولاً انرژی غذا را به گرما تبدیل میکنند، حدود ۹۰ درصد کالریهای مصرفشده
بهطور ناگهانی بهصورت گرما تبدیل میشود این گرما از طریق پوست و زبان دفع میشود.
بهویژه این محصول فرعی یا گرمای متابولیک با درجهی فعالیت و اندازهی فرد و با نرخهای متابولیسم پایه همانطور که در شکلانشان دادهشده تفاوت میکند.
مقادیر نشان دادهشده گرمای آزادشده در ساعت برای هر شخص در هوای C) °۶/۲۵) است.
گرما بهطور دائم و غیر ناگهانی تولیدشده و باید بهطور یکنواخت و پایدار به محیط دفع گردد.
اگر گرما دفع نگردد، دمای بدن از دمای طبیعیاش C°۳۷ بالاتر رفته و سبب ناراحتی میگردد.
اما اگر گرما سریعتر از آنکه تولید گردد دفع شود، باعث میشود که دمای سطح بدن و نقاط انتهایی بدن و سرانگشتان افت کرده و محیط برای فرد (بسیار سرد)، احساس گردد.
بنابراین شرایط ایده آل وقتی رخ میدهد که گرمای بدن دقیقاً با گرمای متابولیک تولیدی در حالت موازنه بوده بهطوریکه دمای بدن به کاهش مییابد و نه افزایش.
(آسایش) وقتی به وجود میآید که آن منطقه توازن با فعالیت متابولیسم و پوشش افراد فرق میکنند. اندرکنش درجات مجاور، جابجایی هوا،
دمای هوا، دمای تابشی میانگین و رطوبت نسبی نیز مهم هستند. (به فصل ۸ کتاب ASHRAE HNBK of Fundamental رجوع شود)
راههای دفع گرما توسط بدن
بدن راههای گوناگونی برای دفع گرمای متابولیک خود دارد؛ همرفت، تابش، تبخیر و مقدار کمتری
رسانایی خنک شدن با همرفت، همان انتقال گرما از پوست و لباس به هوای محیط است.
این انتقال، بهطور وسیعی با سرعت، دمای هوا و مقدار پوشش لباس تفاوت میکند.
وقتی هوا ساکن باشد لایهی هوای ساکن چسبیده به بدن ما را از هوای اتاق، قرنطینه (ایزوله) میکند درنتیجه انتقال حرارت بسیارکم میشود.
هرچه سرعت هوا بالاتر باشد، فیلم یا لایهی گفتهشده نزدیکتر شده و جریان گرما از طریق آنها بیشتر میشود.
با فرض اینکه حرکت هوا کافی باشد و هوا خنکتر از پوست بدن باشد، انتقال گرما به روش همرفتی مستقیماً با اختلاف دما بین هوا و پوست نیز تغییر میکند.
ازآنجاکه دمای میانگین پوست در تابستان از C) ° ۶/۳۰) تا حداکثر C)° ۴ /۳۴) متغیر است،
دفع گرما به روش همرفت با افزایش گرما کم شده و کاملاً در C) ° ۴ /۳۴) متوقف میگردد.
دماهای هوای بالاتر، باعث میشود که جریان همرفت گرما به بدن صورت گیرد و نه از بدن به بیرون.
بنابراین مقدار بیشتری از آن باید توسط روشهای دیگر دفع گردد.
خنک شدن توسط تبخیر، دفع گرمای بدن بهوسیلهی تبخیر عرق از پوست بدن و آب از زبان و مخاط بینی و گذرگاههای تنفسی است.
در فرآیند خنکسازی تبخیری، هر پوند آب تبخیر شده حدود BTU1050 گرما دفع کند.
بنابراین تبخیر بزرگترین عامل حفاظت از بدن در مقابل گرماست. اثر آن با دمای هوا، سرعت هوا و رطوبت نسبی متغیر است.
زیر۷۵) °F)، تنها ۲۵ درصد انتقال حرارت شخص نشسته یا ساکن توسط تبخیر است و تعریق قابلتوجه میگردد،
مقدار آن زیر یک اونس کمتر از (۳/۲۸ گرم) در ساعت است.
اما برای مردان در دمای بین °F 80 و°F 90 تعریق فعال (۲ درجه فارنهایت یا C°۱/۱) کمتر از زنان است.
در (۹۰ °F)، تبخیر نیمی از گرمای کل را دفع میکند.
در دمای( ۹۴F °) هوا، وقتی انتقال حرارت همرفتی ناپدید میشود و خنکسازی تابشی صرفنظر کردنی و ناچیز است، تبخیر مسئولیت دفع تمام گرما را دارد.
بالای(۹۴°F)، وقتی انتقال حرارت همرفتی و تابشی به سمت بدن و نه به خارج از بدن میشود، تعریق ممکن است تا یک کوارت (حدود یک لیتر در ساعت افزایش مییابد.
برای شتاب بخشیدن به خنکسازی از زبان و مجاری تنفسی، شخص معمولاً منقطع و بریده و بهسرعت از راه دهان تنفس میکند و از نواحی تر و خیس خود استفاده میکند.
افزایش سرعت هوا به نحو چشمگیری انتقال حرارت ناشی از تبخیر را زیاد میکند.
در هوای راکد، پوست و لباس حالت چسبناک پیداکرده و بهوسیلهی لایههایی از هوای راکد که با رطوبت اشباع است و توانایی پذیرش بیشتر از آن را ندارد احاطه میشود.
بنابراین، آهنگ با نرخ تبخیر، پایین و درجهی عدم آسایش و ناراحتی بالاست.
افزایش سرعت هوا باعث آوردن هوای تازه در مجاورت پوست و شتاب بخشیدن به تبخیر میگردد.
این امر موجب افزایش انتقال حرارت همرفتی شده بنابراین اثر آن افزایشی و اضافه بر قبل است.
عوامل دیگر، دمای مؤثر میانگین هوا که تولید آسایش میکنند و مستقیماً با سرعت هوا تغییر مییابند است.
آسایش بهوضوح با پنکهها یا باد زن هایی که سرعت هوای اتاق را ۵۰ تا fpm ۲۰۰ بالا میبرند به وجود میآید.
اثر خنکسازی رانندگی در خودروهای روباز یا موتورسیکلتها برای غالب افراد محسوس بوده است.
اما عامل کنترلکننده در خنکسازی تبخیری بدن، رطوبت نسبی هواست.
این عامل نشانگر درجهی اشباع موجود و نشاندهندهی توانایی آن برای سرمایش با دریافت رطوبت است.
بنابراین، دفع تبخیری گرمای بدن بهطور معکوس با رطوبت نسبی هوا رابطه دارد.
وقتی رطوبت بالاست، دفع گرمای بدن توسط تبخیر ضعیف بوده و مقدار ناراحتی بالاست.
تبخیر از سطوح زبان کم است و شخص معمولاً احساس خفگی و دم کردگی میکند. از) ۹۴°F) انتقال حرارت همرفتی و تابشی باعث شروع اضافه شدن گرما میکند.
بالای این دما، خنکسازی بدن تقریباً کاملاً بستگی به تبخیر دارد، مقدار آن را عمدتاً رطوبت نسبی معین میکند.
وقتی مقدار آن نامطلوب باشد افراد فعالیت بدنی را کم میکنند تا جایی که تولید گرمای متابولیک برابر با نرخ دفع آن باشد.
به دلیل آنکه بیشتر گرمای بدن بهصورت تبخیری دفع میشود، دریافت مربوطه هوای مجاور مشاغل هم گرمای نهان است و هم محسوس.
گرمای محسوس باعث افزایش دمای هوا شده درحالیکه افزایش گرمای نهان رطوبت را بهصورت بخار تبخیر نموده و آن را با هوا همراه میکند.
مقادیر نسبی گرمای نهان و محسوس در جدول (۱) آمده، چه گرمای دفعی بهصورت گرمای نهان باشد یا محسوس برای بدن فرقی نمیکند.
خنک شدن توسط هدایت عبارت است از تماس پوست با جسم خنکتر.
هدایت از بدن معمولاً نامحسوس است زیرا مواد تماس یابندهای که به نحو کاملی تماس با بدن داشته باشند بسیار محدود هستند،
جریان گرما از پاها به کف زمین معمولاً توسط کفش یا جوراب متوقف میگردد.
پشتی نشیمن صندلیها اگر از مادهی هادی بهتر از چوب ساختهشده باشند میتوانند درصورتیکه لباس سبک بر تن باشد، گرما را از بدن دفع کنند.
اما در زمستان صندلیها سرد هستند.
خنک شدن تماسی شاید راهی باشد که در آینده بتوان در کارخانهها، فولادسازیها، هواپیماهای جت و سایر موارد خاص از آن استفاده نمود.
امروزه بیشتر، خنکسازی با دوش گرفتن انجام میگیرد. زیرا انتقال حرارت تماسی و همرفتی هر دو افزایشیافته و آب ۳۰ مرتبه بیشتر از هوای راکد قدرت خنکسازی دارد.
اما استفاده از دوش گرفتن برای خنک شدن به نظر میآید عملاً محدود باشد و نتوان در همه مواقع از آن استفاده کرد.
پدیدهی مهم در خنکسازی هدایتی یا تماسی با نوشیدن مایعات خنک شده با یخ است.
آب بلعیدهشده گرما را آنقدر جذب میکند تا دمایش به دمای بدن برسد.
به ازای هر درجه فارنهایت که دمای اولیهاش پایینتر از دمای بدن باشد، حدود Btu/lb ۱ گرما جذب میکند یا به عبارتی kJ/Kg1 برای
هر درجه سانتیگراد تا حداکثر Btu ۶۰ بر نیم لیتر (نیم لیتر kJ8/4) الکل، غذاهای خنک و نوشیدنیهای خنک دارای همان
اثر اما با مقدار کمتر هستند اما از طرفی به دلیل ارزش غذایی که دارند گرما نیز تولید میکنند.
افرادی که کار سنگین انجام میدهند تعریق زیادی انجام میدهند و ممکن است ۶ تا ۷/۵ لیتر آب در ۲۴ ساعت بنوشند.
کل آب در خنکسازی تماسی دخالت میکند. اما مایعات نباید زیاد سرد باشند (مثلاً نزدیک دمای یخ زدن)،
در غیر این صورت نیاز خونی جهاز هاضمه افزایشیافته باعث افزایش کار قلب میگردد.
عوامل بدنی حاکم
بهطور خلاصه، وقتی هوا، محیط یا جسم در تماس زیر) ۹۴ °F) باشد، بدن گرمای متابولیک خود را توسط همرفت و تابش و تنها بهصورت تماس واقعی دفع میکند.
در دماهای بالاتر بهجای آنکه بدن گرما دفع کند، به همان طریق گرما میگیرد و موجب افزایش ناراحتی میشود.
خوشبختانه، خنکسازی تبخیری که توسط پوست و مجاری تنفسی انجام میگیرد در تمام دماها مؤثر است و موجب تعریق میشود.
اما نرخ و آهنگ تبخیر بهطور عمدهای از رطوبت نسبی و سرعت هوا اثر میگیرد. سرعت هوا بر آهنگ همرفت اثر دارد و دارای اهمیت ویژهای است.
بنابراین، اگر موضوع لباس، فاصله و تابش در نظر گرفته نشود، عوامل کلیدی که بر دفع گرمای متابولیک بدن و درنتیجه آسایش حکمفرمایی کنند عبارتاند از:
١. دمای هوا
٢. دمای دیوارها، سقف، یا سایر اجزای محیط (دمای تابشی میانگین MRT)
٣. رطوبت نسبی هوا
۴. سرعت گردش هوا
عوامل بالا مشترکا با یکدیگر تعامل دارند. پدیده تعریق برای آسایش حداقل با ۳ و ترجیحاً با هر ۴ عامل بالا درگیر است.
کنترلها و محدودیتهای دما در بدن
بدن با کنترل دما در اندامهای تحتانی (دستها و پاها) و پوست، دمای اندامهای حیاتی را نزدیک به دمای عادی و نرمال نگه میدارد.
وقتی این اندامهای حیاتی بیشازحد گرم میشوند، قلب جریان خون را از آنها به سمت پوست افزایش داده باعث میشود سرخ به نظر بیاید و دمای پوست بالا رود.
این امر باعث میشود که دفع گرما به محیط افزایش یابد.
دفع گرمای متابولیک در هوای مرطوب و داغ نیاز به حداکثر گردش خون دارد که باعث تحرک قلب و حتی ممکن است موجب صدمه به آن گردد.
بدن نمیتواند به مدت طولانی سطح فعالیتی بالاتر از آهنگ با نرخ دفع گرمای متناظر و مربوط به آن داشته باشد.
وقتی فعالیت سبب تولید طولانی گرما بالاتر از ظرفیت جذب محیط گردد، دمای بدن افزایش مییابد.
درنتیجه قلب به ضربان شدید میافتد، پوست سرخشده و تنفس سریع میگردد.
اگر سطح فعالیت بهآرامی کاهش نیابد، خستگی، سردرد، سرگیجه، تهوع، تاری چشم، گرفتگی عضلات، گیجی یا ضعف آن را بهآرامی میکاهد.
زیرا خون ناکافی به قلب میرسد. در افراد مسنتر یا آنهایی که دارای بیماری قلبی هستند ممکن است سبب مرگ گردد.
کار مداوم در شرایط بد میتواند دمای بدن را تا °F ۱۰۳ بالا ببرد و سبب تپش قلب گردد و درنتیجه دمای بدن ناگهان به F° ۱۰۵ برسد.
در این موقع ممکن است تعریق متوقف گردد و شخص به حالت اغما برود. اگر دمای بدن کاهش نیابد صدمات مغزی پیشآمده و مرگ شخص ممکن است رخ دهد.
عوامل معماری یا روانی
فرآیندهای فیزیولوژیکی آسایش و راحتی است که در بالا به آن اشاره شد از چند عامل قابل پیشبینی تأثیر میگیرند.
مثلاً تعیین کننده های آسایشی نظیر دمای حباب خشک داخل و دمای MRI (دمای متوسط تابشی) که بهسختی اندازهگیری میشود بهطور مستقل باد.
(۱) منابع گرمای داخل،
(۲) امتداد سمت ساختمان نسبت به خورشید،
(۳) عایقبندی و عایق سازی (سایبانهای بیرونی و بازتابش)،
(۴) ابعاد آن و
(۵) چرم آن متغیر است.
دو مورد آخر بیشتر در نظر گرفته میشوند زیرا هرچه یک ساختمان بزرگتر باشد، فاصلهی ممکن بین افراد درون آن و سقفها و پنجرهها و دیوارهای تابش کنندهی گرما بیشتر است؛
تقریباً فارغ از MRT به افراد تابش کمتری میرسد و سطح آسایش بالا میرود.
ساختمانهای بزرگ و دارای جرم زیاد باعث محافظت افراد با جرم بیشتر دیوارها، سقفها، کفها و سایر عوامل نازککاری ساختمان میشود.
این ساختمانها ظرفیت انبار سازی و نگهداری بیشتری داشته و موجب تأخیر بیشتر میگردد و
باعث میشود که افراد در مقابل گرمای تابشی با هوای گرم داخل حداقل ممکن قرار بگیرند.
گرمای بیرونی که به این جرم های سنگین داخل می شود تمایل دارد که به جای هدایت از آنها به درونشان ذخیره گردد.
بنابراین ورود گرما به اتاق ها به نحو قابل ملاحظه ای به تأخیر می افتد.
در حالتی که ساختمان اداری است، گرمای روز تا غروب داخل نمی شود یعنی تا زمانی که کارمندان ساختمان را تخلیه می کنند (شکل ۱)
كل گرمای ورودی به اتاق ها به نسبت مقداری که ذخیره می گردد کاهش می یابد.
در حقیقت، در انتهای بعداز ظهر، با کاهش دمای هوای بیرون، وقتی که تابش آفتاب به دیوارهای بخصوصی قطع می شود،
مقداری از گرمای ذخیره شده به بیرون برمی گردد و مقدار جریان آن به درون کمتر می گردد.
عوامل معماری بالا، معمولا در محاسبات در نظر گرفته نمی شوند.
عواملی که کمتر می توان آن را محاسبه نمود.
اثرات روانی نظیر رنگ های فضاهای درونی است، رنگ های سفید، آبی و سبز روشن احساس خنکی به وجود می آورند
و نارنجی، قرمز و قهوه ای احساس گرمی که همگی به شرایط فیزیکی نامربوطند.
این موارد میتوانند احساسات مربوط به تابش با محیط و جو را افزایش داده یا تعامل با یکدیگر دانسته باشند.
در حقیقت، نقاشی داخلی مناسب نارضایتی در اتاقهای مشکل خنک شو با مشکل گرم شو را کاهش میدهد.
به همین ترتیب این موضوع در مورد رضایت انسان با شرایط محیط داخل نیز وجود دارد.
در اینجا به نظر میآید آسایش و راحتی بستگی دارد به موارد ناراحتی.
هر چه شرایط محیط بیرونی به نظر شخص بدتر آید، بهبود در شرایط وضعیت داخلی که به او ارائه میشود ارزش بیشتری دارد.
به همین شکل هر چه شرایط کار صنعتی داغتر باشد، جتهایی که برای سرمایش نقطهای یا موضعی بهکار میروند به نظر کارگران راحتی بیشتری تولید میکنند.
درحالیکه منطقهی آسایش، که در زیر تشریح میگردد این را نشان میدهد. یعنی هر جود خنکسازی از نبود آن بهتر است.
رضایت یا خنکسازی موجود حتی ممکن است بستگی به هزینههای خنکسازی بهتر داشته باشد.
به دلیل آنکه عوامل معماری و روانی قابلاندازهگیری نیستند، محاسبات رسمی آسایش معمولاً آنها را در نظر نمیگیرند و فقط با دما، رطوبت، سرعت گردش هوا و MRT هوای داخل سروکار دارند.
ازآنجاکه اندازهگیری MRT در محل بهطور فزایندهای مشکل است، معمولاً قرض میشود که برابر با دمای حباب خشک هوای داخل است و بنابراین خنثی است.
در ساختمانهایی که دارای عایق سازی و سایه سازی ضعیف هستند مقدار آن معمولاً بالاتر از دمای حباب خشک داخل است
و در ساختمانهای خوب عایق سازی و سایه سازی شده معمولاً کمتر است.
تحلیل آسایش نسبتاً کاری است پردردسر و تجربی، مهندسان نباید فراموش کنند که عوامل زیادی دخیل هستند که ممکن است در نظر گرفته نشوند.
دماهای مؤثر و منطقهی آسایش
به دلیل اینکه دما، رطوبت، حرکت و MRT هوا بیشتر با یکدیگر تعامل دارند تا اینکه مستقل از یکدیگر باشند، باید آنها را با یکدیگر در نظر گرفت.
دمای مؤثر ترکیبی از دما، رطوبت نسبی، سرعت هوا با MRT است که باید خنثی در نظر گرفته شود.
آزمونهای صورت گرفته در آزمایشگاه تحقیقاتی ASHRAE و دیگران نشان داده که دمای مؤثر تلاشی است برای اندازهگیری دمایی که افراد آن را حس میکنند.
این دما اندازهگیری بهتری از آسایش را نسبت به dbt نشان میدهد زیرا شامل اثرات رطوبت و حرکت هوا روی پوست است.
تعامل حقیقی و مکانیکی آنها با یکدیگر بر اساس آزمونهای آزمایشگاهی است که لزوماً تبعیت از مشخصههای ساختمانهای واقعی
در آبوهوای واقعی، و جنبههای ذهنی یا روانی بشر که به آن اشارهشده نمیکنند.
تا وقتیکه چنین موضوعاتی را بتوان مورد آزمون قرارداد، محدودیتهای نمودارهای آسایش را باید به یادداشت. بااینوجود استفاده از آنها ضروری است.
نمودارهای آسایش
برای تجسم بهتر، منطقههای آسایش را غالباً روی نمودارهای سایکرومتری استاندارد چاپ میکنند اما نمودارها مستقیماً نه گرمای تابشی را نشان میدهند نه سرعت هوا را.
یک نمودار اصل و رسمی آسایش که توسط ASHRAE تهیهشده است در شکل ۲ نشان دادهشده است.
این نمودار برای کارمندان نشسته در حال کار در یک اداره، خانه، مدرسه و محیطهای معمولی مثل آن و دارای لباس سبک هستند تهیهشده است.
و دمای تابشی متوسط (NRT) فرض شده است که برابر با دمای حباب خشک داخل باشد.
همچنین ارتفاع جغرافیایی محل از سطح دریا ۷۰۰۰ (m ۲۱۳۴) از سطح دریاست و سرعت گردش هوا در اتاق کمتر از m/s)2/0 ) نیست.
منطقهی آسایش، منطقهی نقطهچین تقریباً مستطیل شکل وسط است.
ترکیب حباب خشک و تر اتاق که درون آن است نشانگر آسایش برای اکثر افراد تحت آزمون بوده است
و نزدیک خط وسط عمودی آن ( C° ۹/۲۳) دمای مؤثر تقریباً برای همه باعث آسایش بوده.
درصدی از افراد قدری در سمت چپ آن (خنکتر) و درصدی در سمت راست آن (گرمتر) و تعدادی فراتر از منطقه احساس آسایش میکردند.
این نمودار نشانگر خطوط و مقیاس دمای مؤثر است که بهتازگی استخراجشدهاند.
این خطوط نشانگر احساس آسایش ثابت که برخورد با خطوط عمودی حباب خشک با زاویهای کوچک نزدیک سمت چپ منطقه دارند میباشد.
این خطوط از خطوط سمت راست بزرگترند.
دمای حباب خشک در خطهای ET با منحنی رطوبت نسبی ۵۰ درصد برخورد دارد و مقیاس دمای مؤثر را میسازد.
خطوط دارای علامتهای فارنهایت یا سلسیوس هستند درجایی که خطوط دمای حباب خشک برخورد دارند اما بر اساس درجات ET علامتگذاری شدهاند.
علامت ستاره آنها را از خطوط دمای مؤثر سابق که بهجای آن آمدهاند متمایز میسازد.
محدودیتهای گفتهشده
این منطقهی آسایش مبنا برای سرمایش تبخیری محدودیت کاربرد دارد.
اول آنکه مشخصههای سرعت هوای اتاق را برای سرمایش تبریدی فرض میکند یعنی تنها ۲۰ تا ۳۰ درصد حداقلهای معمول در سرمایش تبخیری مستقیم.
دوم آنکه، این منطقه دارای نقطهی شبنم ثابت افقی و خطوط نسبت رطوبت بالا و پایین بهمنظور به حداقل رساندن مشکلات تنفسی، رشد قارچ و غیره است.
محدودههای رطوبت نسبی در اینجا مؤثر به نظر میآیند و نبود آن در تحلیل آسایش مشکلآفرین است.
نسبتهای رطوبت در تحلیل سرمایش تبریدی کارآمدتر هستند تا سرمایش تبریدی.
سوم آنکه، خطوط بالا و پایین، تمام تعاریف خطوط دمای مؤثر را بهعنوان خطوط آسایش ثابت از بالا تا پایین در هم میریزد.
تمام آزمونها نشان میدهد برای آنکه آسایش بشر پایدار و دائم باشد، نباید بین خطوط نقاط شبنم نشان دادهشده محدود گردد.
البته خطوط نقطه شبنم، محدودههای سرراستی را برای آسایش اقتصادی تبریدی بهدست میدهد.
بالاتر از خط بالایی، هزینههای هوارسائی ممکن است خیلی گران تمام شود و زیرخط پایین، نیاز به توان بالایی برای کمپرسور خواهد بود.
اما این ارتباطی بااحساس آسایش با سرمایش تبخیری ندارد.
محدودیتهای آسایش موردنظر بالاتر و پایینتر از منطقهی مشخصشده گسترده شدهاند تا چهار ضلعی بلندتر را بسازند که از راست و چپ محدود به همان خطوط دمای مؤثر باشد. (شکل ۳)
اقتباس نمودار آسایش برای شرایط دیگر
جدا از محدودیتهای ثابت نقطه شبنم، منطقهی آسایش ASHRAE برای سرعتهای هوای بیشتر داخل و سازگاری بشر با اقلیمهای دیگر با شرایط دیگر تنظیم و تعدیلشده است.
اول اینکه، منطقه وسعت یافته و میزان رواداری بالاتری برای دمای حباب خشک دارد یعنی مرز سمت راست آن
بیشتر به سمت راست رفته تا حدی که نرخ گردش هوا تا m/s) 8/1) افزایشیافته است.
با فرض منطقهی بلندتر که در قبل به آن اشاره شد، این امر به برخی کاربردهای متداول سرمایش تبخیری مستقیم اجازه میدهد که به شرایط رسمی آسایش برسد.
مرز منطقه در سرعتهای پایه، خط (۶/۲۵-۳/۲۵ C°) را میسازد. بسته به فعالیتهای انسان، هوای با سرعت m/s)8/1 ) آن را به سمت راست میراند.
برای کارمندان نشسته، ET (دمای مؤثر) را حدود ۲/۲ C° حرکت میدهد، برای فعالیت متوسط،
C)° ET(1/3 و برای افراد با فعالیت شدید بدنی،(C° ۴/۴) برای اشخاصی که لباس گرم پوشیدهاند، دریافتها کمتر است.
تنظیمات منطقهی آسایش بالا برای سرعتهای هوای اتاق به نظر میآید که برای استانداردهای سرمایش تبخیری مطلقاً کافی باشند.
واضح است، آنها نمیتوانند کاربردهای سرمایش نقطهای صنعتی را جوابگو باشند.
زیرا در آنجا کارگران در معرض ۴۰۰ تا m/s)4000 fpm3-2/20) جت هوا هستند.
دادههای قدیمی بهتر برای افراد با فعالیتهای زیاد جور درمیآیند.
این درجات سرمایش مرزهای منطقه را به سمت راست میراند و دماهای حباب خشک را که در آن میتوان به آسایش رسید افزایش میدهد.
جدول ۱. حرکت هوا و احساس سرمایش
دوم اینکه، نواحی افزایشیافتهی دیگر که روی مرز راست منطقه ظاهرشده برای نمایش آسایش احساس شده
توسط افراد است که ۷ تا ۱۰ روز در معرض عدم آسایش معتدلی قرار میگیرد.
پس از عادت کردن اولیه، تنها یک روز در هفته در معرض قرار گرفتن باعث ابقای مزیتها میگردد.
مشخصات گسترش سمت راست را حدوداً C°۱/۱ را حرکت میدهد.
البته با این فرض که اضافه میشود بر گسترش بر مبنای سرعت منطقهی آسایش برای سرمایش تبخیری نمودار آسایش
ASHRAE که در سال ۱۹۶۱ به چاپ رسید برای هوای ساکن بود.
پسازآن این انجمن در کتاب Guide and Data Book ASHRAE؛ سرعتهای هوا در محدودهی ۱۵ تا ۲۵ ۷/۶-۴/۶m/min) fpm) که مربوط به سرمایش مکانیکی بود را گنجاند.
منطقهی آسایش آن از سمت راست و چپ محصور با خطوط دمای مؤثر آن زمان بود و ازلحاظ نظری از rh٪۱۰ از پایین و تا rh ٪۱۰۰ منحنی اشباع در بالا گسترشیافته بود.
در عمل، این منطقه آسایش تقریباً بین منحنیهای ۲۰% و rh ٪۸۰ را میپوشاند،
هوای خشکتر از rh ٪۲۰ ثابتشده است که باعث تولید مشکلات پوستی و تنفسی شده و در مبلمان و سایر مصنوعات چوبی باعث ترک میگردد.
در ضمن، زنگ زدن و تعریق مواد آسیب دیدنی اغلب حدود rh ٪۷۰ در فضاهایی که تهویهی بدی دارند شروعشده ولی برای مواد معمولی و تهویهی کافی، rh ٪۸۰ ایمن است.
این محدودههای کاری برای سرمایش تبخیری در فصل ۳۹ (سرمایش تبخیری هوا)،
کتاب ASHRAE Systems HNBK سال ۱۹۸۰ در نمودار آسایشی که نشاندهندهی تغییرات منطقه آسایش با افزایش سرعت هوا و برای افراد نشسته موردپذیرش قرارگرفته است.
اما اگر شکی وجود داشته باشد، مؤلف ٪۷۰ رطوبت نسبی را برای محدودهی بالا توصیه میکند.
این محور مرکزی منطقه، آسایش برای اکثر افراد خط دمای مؤثر F° ۷۵ نشان داده است، در سرعتهای پایین هوای داخل غیر خاص، مرز سمت راست به خط
) ۷۸ F°) نزدیک میشود. در سرعتهای fpm ۳۰۰۱/۵ m/s) )، به F°۴ ETمیرسد و در ۶۰۰ fpm (1/5 m/s)، ET 8 F° میرسد.
خطای این خطوط (که دیگر بهکاربرده نمیشوند) در مقایسه با آنچه که MRT فرض میشود با دمای حباب خشک داخل در اکثر بناهای امروزی
برابر است و اثرات اندازهی ساختمان و عوامل روانی در نظر گرفته نمیشود کوچک است.
با بسط منطقه به سمت راست، مرزهای بالایی و پایینی به ترتیب از منحنیهای rh ٪۸۰ و rh ٪۲۰ تبعیت میکنند؛ زیرا آنها واگرا هستند، منطقه در ارتفاع بهسرعت رشد میکند.
بنابراین هرچه سرعت هوای داخل بیشتر باشد، مطمئناً، منطقهی آسایش راحتتر قابلدستیابی است. (شکل ۳)
شرایط قابل توصیه برای داخل در تابستان
سلایق آسایشی بستگی به جنس، سن، موقعیت جغرافیایی و مدتزمان قرار گرفتن در محیط دارد.
بنابراین، زنان دماهایی حدود F°۱گرمتر را نسبت به مردان ترجیح میدهند.
ساکنان مناطق کویری، گرمسیری، و مناطق زیر استوایی دماهای نسبتاً گرمتری را ترجیح میدهند و کوهنشینان خنکتر.
افرادی که مداومت در یک محیط قرار دارند،(F° ۱) خنکتر را نسبت به آنانی که ۳۰ دقیقه یا کمتر درجایی ساکن میشوند ترجیح میدهند.
درنتیجه میبینیم که کارمندان فروشگاهها بیشتر از خریداران هوای خنکتری را میطلبند.
ازآنجاکه فراهم کردن شرایط بهینه در آب و هوایی که اطلاعات نزدیک به آن منطقه ثبتشدهاند بسیار گران تمام میشود.
اکثر مهندسان و تهیهکنندگان دستگاه سطح آسایش را که «رضایت تجاری از آن بتوان داشت در نظر میگیرند که قدری گرمتر از ایده آل در آن شرایط آب و هوایی است.
با این دانسته که در تمامروزهای دیگر دستگاه نصبشده رضایت را فراهم میکند. (شکل ۴)
تعدیلات برای گرمای تابشی
دادههای آسایش باید برای شرایط گرمای تابشی نیز تعدیل و تنظیم گردد زیرا اندازهگیری آن مشکل است.
شدت گرمای تابشی معمولاً برحسب دمای تابشی متوسط (MRT)اندازهگیری میشود که میانگین دمای سطح دیوارهای سقف، کف، شیشهها،
پارتیشنها و محیط است برحسب درجه F° با Cº. امروز اندازهگیری نیاز به دستگاه و تخصص ویژه دگران دارد.
همچنین اثرات آن محل به محل متغیر است.
زیرا با مربع آن (توان ۲) فاصله از دیوارها، پنجرههای تجهیزات و سقفهای گرم و حتی بین افراد بهویژه در کلاسهای درس، تئاتر، سالن اجتماعات و فروشگاههای شلوغ فرق میکند.
اگر دستگاههای ارزان قیمتتر قابلحمل رادیومتر در دسترس باشند میتوان چیز بیشتری بهدست آورد و فهمید.
در ET ۷۵ افزایش F°۱ یا º۱C در MRT تقریبی قدری بیشتر از ۱ F° یا º۱C افزایش در درجه ET حباب خشک هواست.
در عمل، برای هر درجه که MRT از دمای حباب خشک اتاق تفاوت کند، متخصصان توصیه میکنند که دمای هوا به همان نسبت برابر تغییر میکند.
اما اگر هوای اتاق بهسرعت عوض شود، مثلاً در سرمایش تبخیری مستقیم، این تنظیمات و تعدیلات سادهتر است زیرا گردش
و اغتشاش هوا به هوا بیش از یک درجه قدرت سرمایش برای هر درجه که خنکتر از هوای اتاق یا MRT است میدهد.
اگر فاصله تابش در نظر گرفته نشود، یک درجه در اینجا ممکن است چند درجه MRT را جبران کند.
رطوبتهای نسبی مجاز
نظریههای اولیه بر این عقیدهاند که برای آسایش نیاز به ۳۰ تا ۷۰ درصد رطوبت است.
اما تجربههای میدانی نشان دادهاند که این محدوده وسیعتر است اکثر متخصصان امروزه اعتقاددارند که رطوبتهای نسبی تا ۱۰۰ درصد نیز
درجایی که دمای هوا و سرعت یا حرکت هوا با خطوط دمای مؤثر همراهی دارند مجاز است.
بنابراین عموماً غالب مقادیر رطوبت که همراه با دما و سرعتهای مربوطه هوا باشند میتواند برای اکثر افراد آسایش به همراه آورد.
همانطور که اشاره شد، رطوبتهای ساکن در فضای بسته بالاتر از rh%۷۰ باعث به وجود آمدن کپک و زنگ در فولاد حفاظت نشده میگردد.
به همین شکل هوای زیاد خشک باعث خشکی مجاری تنفسی، ترک خوردن پوست و ترک خوردن
و کج شدن مبلمان چوبی و غیره میشود و تولید الکتریسیته ساکن را افزایش میدهد.
بنابراین دامنهی ۲۰ تا ۷۰ درصدی در عمل استفاده میشود اگر آسایش زیاد در نظر نباشد.
حرکت و سرعت مجاز هوا در سرمایش تبخیری
برای بهدست آوردن آسایش، هوایی که خنک شده است تا با سرعت کافی وارد اتاق شده و قبل از اینکه باپوست تماس پیدا کند
با هوای اتاق کاملاً مخلوط شود و با گردش کافی به همهجا فرستاده شود تا سرمایش همرفتی و تبخیری پوست بهراحتی صورت گیرد.
وقتی کوران اتفاق میافتد که جریانات هوایی که سردتر از دمای اتاق هستند به پوست لخت رسیده و سرعت آن طوری باشد که
اثر خنکسازی هوا را تشدید کنند، برای جلوگیری از تولید کوران، باید عمل اختلاط در فضاهای بدون ساکن انجام شود.
مثلاً در طول دیوارهای بیرونی بالاسر. بنابراین سرعتهای هوای ورودی باید نوع و محل دریچه، اندازه و شکل اتاق، مسافت جریان یابی هوا و حجم هوای ارسالی متغیر است.
برای اینکه پرتاب کافی جریانات هوا در اتاقهای عریض یا کنجهایی که دارای دریچههایی در بالا و روبروی هم هستند،
داشته باشیم نیاز داریم که سرعتهای خروجی بیش از ( ۵/۱m/s)1000 fpm باشند ازآنجاکه هوای ورودی در سیستم تبریدی غالباً) ۲۰ °F) زیر دمای اتاق است.
عموماً برای اینکه از کوران جلوگیری شود نیاز داریم تا سرعتهای میانگین اتاق پایین باشد.
معمولاً، سرعتهای ۲۵ تا fpm ۳۵ در اقلیمهایی که مردم در آن عادت ندارند از پنکههای برقی برای جریان بیشتر هوا استفاده کنند توصیه میشود.
اما وقتی ET اتاق برای ساکنان بالاتر از اپتیمم است معمولاً بالا ۴۰fpm توصیه میشود.
متخصصی توصیه میکند که اگر در مواقع خنک هوای برخوردی با اشخاص بیش از ۱ºF)) سردتر از میانگین هوای اتاق نباشد
یا در تابستان بیش از ۲ºF تا ۳ºF خنکتر نباشد میتوان تا ۷۵ fpm سرعت را بالا برد.
هرچه دمای هوای ورودی بیشتر به شرایط اتاق نزدیک باشد، از سرعتهای هوای ورودی بالاتری میتوان استفاده کرد.
اگر اختلاف دما قابل صرفنظر کردن باشد، یعنی وقتیکه از باد زن تنها استفاده میشود یا وقتیکه شخص در بیرون است،
سرعتهای تا fpm ۸۸۰ (نسیم ۱۰ مایل در ساعت یا کیلومتر در ساعت که در بسیاری مناطق معتدل است) پذیرفتنی است.
بنابراین درجایی که سرمایش تبخیری معمولاً هوایی تنها ۳ F° تا F° ۶ پایینتر را تولید کند، سرعتهای اتاق که بیشتر از سیستم تبریدی باشند مجاز است.
متخصصی توصیه میکند که مقدار آن ۱۱۰ تا fpm ۲۰۰ باشد. در حقیقت، سرعت ۱/۵m/s)) 300fpm چیز غیرعادی نیست.
شخص دیگری از پژوهش دربارهی دامنهای از سرعتهای اتاق از ۹۰ تا fpm ۲۲۰ این نکته را دریافته که هر چه بالاتر باشد آسایش بیشتر است و ساکنان نیز شکایتی ندارند.
هوایی که بهطور تبخیری خنک شده باشد مشکلات کوران کمتری تولید میکند.
اگر ۳ تا ۶ F° خنکتر از هوای اتاق داخل شود، رطوبت آن، رطوبت هوای اتاق را بالابرده و بهصورت تبخیری پوست را خنک میکند
که اگر سیستم تبریدی بود و همان سرعت را داشت به نسبت بیشتر بود.
بنابراین جریانات هوای آن احساس چاییدن و خنکی کمتری تولید میکند و سرعتهای بالاتر مجاز میشوند.
اما سرعتهای بالاتر در چه ممکن است باعث شود که هوا مستقیماً به افراد برخورد کند و باعث شود کاغذ و چیزهای دیگر در یک محیط دفتری یا اداری را تکان داده و پرتاب کند.
بنابراین سرعتهای زیر ۲۰۰fpm برای کارمندان نشسته توصیه میگردد و اگر لازم باشد برای کارمندان که دستی یا فیزیکی کار میکنند سرعتهای بالاتر.
سرعتهای مجاز اتاق همچنین بستگی به عادت و فعالیت افراد دارد.
افرادی که در اقلیمهای سرد زندگی میکنند به سرمایش زمستانی که خوب تنظیم و تعدیلشده باشد عادت دارند
و در سرمایش تابستانیشان حرکت و جریان کمتری از هوا را ترجیح میدهند تا افرادی که در مناطق گرمتر از پنکه، پنجره و درهای باز استفاده میکنند.
به همین شکل، سرعتهای بالاتر در کارخانهها، کارگاههای ساختمانهای عمومی،
فروشگاهها نسبت به خانهها، آپارتمانها و محیطهای اداری بیشتر مجاز میباشند.
۱٫ ODB و WB را از دادههای طراحی برای تهویه مطبوع مربوط به محل انتخاب کنید، ODB دمای حباب خشک بیرون و WB دمای حبابتر بیرون است.
۲. خط شرایط بیرون را از ODB به WB بکشید.
۲. بازده اشباع کولر را از ستون مربوطه انتخاب کنید. جایی که با خط شرایط بیرون قطع میشود، WAE را بخوانید که همان دمای هوای شسته شدهی ورودی به اتاق است.
۴. دریافت دمای داخل هوای شسته شده را انتخاب کنید. معمولاً ۶ تا F° ۱۰ است و WAX را که در سمت چپ و بالای WAX دمای هوای شسته شده است از اتاق خارج و دفع میشود.
۵٫ WAIA را که دمای میانگین هوای داخل شسته شده است و در نیمهی بین WAY, WAE قرار دارد مشخص کنید.
۶٫ خطی افقی به سمت چپ از WALA بکشید، تا IDB که میانگین دمای حباب خشک داخل است پیدا شود
۷. IWB (را که نشان داده نشده است)انتخاب کنید، معمولاً F° ۲ بالاتر از WB است. این عبارت به معنای دمای محاسبهشده حبابتر هوای ورودی است.
۸٫ خط شرایط داخل را از IDB به WB بکشید.
۹٫ خط سرعت محاسبهشدهی هوای میانگین داخل را از شبکه سمت انتخاب کنید، معمولاً بین ۱۰۰ و rpm ۴۰۰ است.
۱۰. سطح آسایش داخل را برحسب درجهی دمای مؤثر بخوانید از جایی که خط شرایط داخل با خط سرعت هوای داخل برخورد میکند.
درصد محاسبهشدهی افراد راحت را در سمت چپ بالا بخوانید.
الزامات هوای تازه
انسان برای تهیهی اکسیژن، رقیق کردن دیاکسید کربن بازدم، و دفع هر نوع بو و دود و دم نیاز به هوای تازه دارد.
باآنکه مشاهدهشده اتاقهای کوچکتر به دلیل اثر فضا نیاز به هوای تازهی بیشتری به ازای هر شخص دارند تا اتاقهای بزرگتر،
اما اغلب استانداردهای تهویه بر اساس تعداد نفرات در اتاق هستند نه ابعاد اتاق.
برخی ساختمانهای صنعتی دارای ساکنان کم یا چنان مشکلات دود و دمِ ای میباشند که تهویه بر اساس تعداد نفرات ساکن مشکلساز خواهد بود
مثل کارخانههای ذوب فلزات و ریختهگری، کارگاههای جوشکاری، پرسکاری گرم، اتاقهای رنگآمیزی با اسپری، اتاقهای چاپ، مناطق فرآوری شیمیایی، یا آشپزخانههای تجاری و غیره
خوشبختانه، تقریباً همهی سیستمهای سرمایش تبخیری علاوه بر آنکه افراد را خنک میکنند، جریان تهویهی خوبی نیز ایجاد میکنند.
تقریباً در همهی کاربردهای مسکونی، اداری، صنعتی، اگر سرمایش تبخیری مستقیم، سطح دمای قابل کارگران ایجاد مقدار هوای تهویهی کافی نیز تهیه میکند.
پاکسازی هوا
سیستم های سرمایش که هوای عاری از گرده، غبار و پرز را ارسال می کنند به نحو چشم گیرتری آسایش را فراهم می کنند.
بنابراین غالبا آنها دارای فیلتر هوا هستند که هم بادزن ها را محافظت می کنند و هم سطوح خنک کننده را عمل فیلتر و غبارگیری موفقیت آینده الزام می کند
که ذرات معلق در هوا را از ۱ میکرون (۴۰۰/۲۵میکرون براب یک اینچ) تا حدود ۲۰۰ میکرون را بگیرد.
غالبا آنها برای آسایش مضر هستند مثلا گرده ی گیاهان که بین ۱۰ تا ۲۵ میکرون قطر دارند و غبار معدنی بسیار ریز را با مواد فیلتری چسبناک بهتر می توان گرفت.
غالب کولر عای تبخیری به طور فعال هوایی را که باید خنک شوند پاکیزه می کنند.
کولرهای نوع چکهای (آبی معمولی) هوا را از لابلای الباف چوبی خیس عبور می دهند که مقدار چشمگیری از عیار و گرده ها را می گیرند گرچه بازده فیلتراسیون واقعی آن معلوم نیست.
ایرواشرها هوای تقریبا با حداکثر خلوص را تهیه می کنند و چنانچه نیاز باشد می توان فیلترهای هوای جداگانه ای نیز اضافه گردند.
پاکسازی هوا
سیستمهای سرمایش که هوای عاری از گرده، غبار و پرز را ارسال میکنند به نحو چشمگیرتری آسایش را فراهم میکنند.
بنابراین غالباً آنها دارای فیلتر هوا هستند که هم بادبزن ها را محافظت میکنند و هم سطوح خنککننده را عمل فیلتر و غبارگیری
موفقیت آینده الزام میکند که ذرات معلق در هوا را از ۱ میکرون (۴۰۰/۲۵ میکرون برابر یک اینچ) تا حدود ۲۰۰ میکرون را بگیرد.
غالباً آنها برای آسایش مضر هستند مثلاً گردهی گیاهان که بین ۱۰ تا ۲۵ میکرون قطر دارند و غبار معدنی بسیار ریز را با مواد فیلتری چسبناک بهتر میتوان گرفت.
غالب کولر های تبخیری بهطور فعال هوایی را که باید خنک شوند پاکیزه میکنند.
کولرهای نوع چکهای (آبی معمولی) هوا را از لابهلای الیاف چوبی خیس عبور میدهند که مقدار چشمگیری از عیار و گردهها را میگیرند گرچه بازده فیلتراسیون واقعی آن معلوم نیست.
ایرواشرها هوای تقریباً با حداکثر خلوص را تهیه میکنند و چنانچه نیاز باشد میتوان فیلترهای هوای جداگانهای نیز اضافه گردند.
علاوه بر آن، کولرهای تبخیری مستقیم، به دلیل داخل کردن هوا (و تولید فشار مثبت) به فضاهای داخلی و اغتشاش در آن اجازه نمیدهند
که گردوغباری بتواند بنشیند و دوباره توسط هوای خروجی خارج میشوند و به دلیل درز و ترک پنجرهها و درها و همان فشار مثبت،
غبار و دوده و غیره نیز کمتر داخل میشوند جریان رو به بیرون هوا نیز از ورود حشرات از طریق درها و پنجرههای باز جلوگیری میکند.